ทำความรู้จักกับ “ฮอร์โมน” ภายใต้ความเป็นหญิงเราต่างถูกขับเคลื่อนด้วยสิ่งที่เรียกว่า ฮอร์โมน ฮอร์โมนเพศหญิงถูกผลิตขึ้นตามคำสั่งของสมอง ซึ่งฮอร์โมนนี่ละค่ะ คือตัวการสำคัญ ในการควบคุมความเป็นหญิงของเรา ให้เด่นชัดมากยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะในเรื่องของ Physical หรือ เรื่องของ Mental เรียกได้ว่า ทั้งกายและใจของเรา เลยนั่นเอง และในวันนี้ เราจะมาคลายข้อสงสัย ความจริงของผู้หญิงเอาแต่ใจ ว่าจริง ๆ แล้ว มันมีที่มาที่ไป ไม่ใช่อยู่ดี ๆ ก็เป็น
หากจะต้องโทษใคร ขอให้ฮอร์โมนรับจบกับสถานการณ์นี้ได้เลย แต่ก่อนจะไปดูเนื้อหาที่น่าสนใจ เรามาทำความรู้จักกันให้ดีก่อน ว่า เจ้าฮอร์โมนที่พูดถึง คืออะไร
ฮอร์โมน คืออะไร?
ฮอร์โมน (Hormone) คือ สารเคมีที่ร่างกายผลิตขึ้นมาจากต่อมไร้ท่อหรือเนื้อเยื่อ และลำเลียงไปตามกระแสเลือดไปยังเซลล์และอวัยวะต่าง ๆ ช่วยในการสื่อสารระหว่างเซลล์และควบคุมระบบของร่างกายให้ทำงานได้อย่างปกติ
หน้าที่และความสำคัญของฮอร์โมน
ฮอร์โมนทำหน้าที่เป็นตัวส่งสารเคมีระหว่างเซลล์กลุ่มหนึ่งไปยังอีกเซลล์หนึ่ง ซึ่งทำหน้าที่ในการกระตุ้นการเจริญเติบโต ควบคุมระบบภูมิคุ้มกัน และกระบวนการต่าง ๆ ของร่างกายในแต่ละช่วงเวลาและอายุ และควบคุมกระบวนการ Metabolism ต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น ประมาณน้ำในร่างกาย ความดัน อุณหภูมิ ระดับน้ำตาลในเลือด รวมไปถึงคบคุมระบบสืบพันธุ์ต่าง ๆ
ฮอร์โมนผลิตจากอวัยวะใดบ้าง
- ต่อมไร้ท่อ (Endocrine Gland) แบ่งเป็น ต่อมไร้ท่อที่จำเป็น ถ้าขาดฮอร์โมนจากอวัยวะเหล่านี้ จะทำให้เกิดอันตรายกับร่างกาย เช่น ตับอ่อนต่อมไร้ท่อที่ไม่จำเป็น ถ้าขาดฮอร์โมนจากอวัยวะเหล่านี้ไป ร่างกายก็ยังคงทำงานได้ เช่น รังไข่
- เนื้อเยื่อ (Tissue) เช่น กะเพาะอาหาร สำไส้เล็ก ผลิตฮอร์โมนที่กระตุ้นระบบย่อยอาหาร
- เซลล์ประสาท (Neuron) ผลิตจากต่อมใต้สมองเช่น ไฮโพทาลามัส ทำหน้าที่ส่งคำสั่งไปยังอวัยวะเป้าหมายให้ทำงาน
ฮอร์โมนเพศหญิงมี 2 ชนิด
ได้แก่ ฮอร์โมนเอสโตรเจน และ ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน ซึ่งจะถูกผลิตออกมาจากรังไข่อย่างต่อเนื่องในช่วงเวลา 1 เดือน โดยมีอวัยวะที่ควบคุมการผลิตฮอร์โมนดังกล่าว คือ สมองใหญ่ (Cerebrum) โดยมี Hypothalamus Hypophysis และรังไข่เป็นระบบผลิต
กลไกการทำงานของร่างกายเพศหญิง ส่วนหนึ่งเกิดจากการทำงานของฮอร์โมน ที่เป็นส่วนช่วยในการเจริญเติบโต ความอยากอาหาร การนอนหลับ การเป็นประจำเดือน การตกไข่ วัยทอง อารมณ์ ผิวพรรณ ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพที่สำคัญ
มาทำความรู้จักกับฮอร์โมนหลักของสาวๆกัน
- FSH
- LH
- Estrogen Hormone
- Progesterone Hormone
Follicular stimulating hormone (FSH) ฮอร์โมนที่ส่งผลให้ไข่สมบูรณ์
ฮอร์โมน FSH ถูกสร้างมาจากต่อมใต้สมองส่วนหน้าที่เรียกว่า Anterior Pituitary โดยทำหน้าที่กระตุ้นการเจริญเติบโตของไข่ ส่งผลต่อการเป็นประจำเดือน และการตั้งครรภ์
ระดับค่า FSH โดยปกติจะไม่เกิน 10 mIU/ml ซึ่งหากอยู่ในเกณฑ์ปกติจะส่งผลให้มีบุตรง่าย นอกจากนี้ยังส่งผลต่อการหลั่งฮอร์โมนเอสโตรเจนเพื่อกระตุ้นการสร้างเยื่อบุโพรงมดลูกต่อไป หากร่างกายมีระดับ FSH ที่ต่ำหรือสูงเกินไป เป็นไปได้ว่าอาจมีความเสี่ยงที่จะเกิดโรค PCOS (ถุงน้ำรังไข่), ภาวะวัยทอง, ภาวะมีบุตรยากได้ สังเกตได้จากมีอาการประจำเดือนมาผิดปกตินั่นเอง
Luteinizing hormone (LH) ฮอร์โมนที่ส่งผลให้ไข่ตก
ฮอร์โมน LH ถูกสร้างขึ้นที่ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) มีหน้าที่กระตุ้นให้ไข่ตกในทุก ๆ รอบเดือน โดยฮอร์โมน LH จะหลั่งออกมาในช่วงที่ไข่สมบูรณ์แล้ว (หลังการหลั่งของฮอร์โมน FSH) ฮอร์โมน LH จะทำให้ไข่สุกเพื่อรอการปฏิสนธิจากอสุจิ และยังมีผลต่อการหลั่งของฮอร์โมน Estrogen, Progesterone ที่ส่งผลให้เกิดประจำเดือนอีกด้วย
โดยฮอร์โมน LH จะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว และเกิดการไข่ตกภายใน 12 – 36 ชม. ดังนั้นหากมีเพศสัมพันธ์ในช่วงเวลานี้ หรือภายใน 48 ชม. จะเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ค่อนข้างสูง
ดังนั้น ฮอร์โมน FSH และ ฮอร์โมน LH หากมีการหลั่งเพิ่มมากขึ้นในช่วงกลางรอบเดือน จะกระตุ้นการเจริญของไข่ทำให้ไข่เจริญเติบโตมากขึ้น เมื่อขนาดของไข่ใหญ่ขึ้นก็จะกระตุ้นให้เกิดการสร้างฮอร์โมนเพศหญิง Estrogen, Progesterone มากขึ้นเช่นกัน การทำงานของทั้งสองฮอร์โมนจะไปสร้างเยื่อบุโพรงมดลูกให้หนาตัวขึ้น เพื่อรอโอบอุ้มไข่ที่พร้อมจะปฏิสนธิกับอสุจิ หากไม่ได้มีการปฏิสนธิเยื่อบุโพรงมดลูกก็จะค่อย ๆ ลอก และหลุดออกมาเป็นประจำเดือน
และก็ได้เวลาแนะนำให้รู้จักกับตัวการของการเหวี่ยงวีน และนี่คือ Estrogen Hormone ฮอร์โมนที่ส่งผลอารมณ์เหวี่ยงวีน
Estrogen Hormone ถูกสร้างขึ้นจากต่อมหมวกไตและรังไข่ จึงมีหน้าที่ในการผลิตไข่, การตกไข่, การสร้างตกขาว, การสร้างเยื่อบุมดลูกเพื่อรองรับการปฏิสนธิ ส่งผลทางร่างกายให้หลายส่วนในเพศหญิง
- ควบคุมการมีประจำเดือนและการหมดประจำเดือน
- รักษาสภาวะทางอารมณ์ให้คงที่
- ควบคุมน้ำหนักและความสมส่วนของรูปร่าง
- ช่วยเสริมสร้างกระดูก กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนในชั้นผิว
- ช่วยให้ผิวของผู้หญิงมีความเนียนนุ่ม ละเอียดต่างจากเพศชาย
- ช่วยลดระดับไขมัน LDL ที่ไม่ดี และเพิ่มระดับไขมันดี HDL
- มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยลดความเสี่ยงหลอดเลือดหัวใจ
Estrogen Hormone จะยิ่งมีความสำคัญมากขึ้นหากคุณเริ่มเข้าสู่ช่วงอายุ 48-51 ปี ซึ่งเป็นวัยหมดประจำเดือน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงหลายอย่างในร่างกาย จากการที่ Estrogen Hormone เลิกผลิต โดยเริ่มสังเกตได้จากผิวหนังที่เริ่มเหี่ยวย่น, ริ้วรอยบนใบหน้า, อาการร้อนวูบวาบ, อารมณ์เหวี่ยงวีนไม่มีสาเหตุและช่องคลอดแห้งเป็นต้น
การที่ฮอร์โมนผู้หญิงเสียสมดุลคืออะไร
หลายคนคงเคยได้ยินคำว่า ฮอร์โมนเสียสมดุล หรือฮอร์โมนไม่สมดุล
ซึ่งภาวะนี้หมายถึง สภาวะที่การผลิตฮอร์โมนผู้หญิงเป็นไปโดยไม่ราบรื่น อย่างไรก็ดี เราจะไม่สามารถทราบได้หากไม่ตรวจสอบดูว่า อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการผลิตฮอร์โมนซึ่งได้แก่ Hypothalamus Hypophysis และรังไข่ ส่วนใดมีการทำงานไม่เป็นปกติ เราจะรู้สภาวะการผลิต
ฮอร์โมนของอวัยวะแต่ละส่วน ได้จากปริมาณฮอร์โมนภายในเลือด ซึ่งทราบได้จากการตรวจเลือด
ดังนั้น เมื่อดูว่าฮอร์โมนใดลดลงหรือฮอร์โมนใดเพิ่มขึ้น เราก็จะทราบว่าอวัยวะส่วนใดมีปัญหา
และเราก็สามารถเช็กระดับฮอร์โมนของเราได้ด้วยการตรวจเลือดเพื่อหาความผิดปกติ และมีการรักษาควบคู่กันเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้นค่ะ
แล้วถ้าหากฮอร์โมนเสียสมดุลอาจส่งผลกระทบต่อร่างกายอย่างไร ?
อาการประจำเดือนมาไม่ปกติและการขาดประจำเดือนเป็นอาการที่เกิดขึ้นได้ง่าย เนื่องจากฮอร์โมนเสียสมดุล แต่หากเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องก็มีโอกาสที่จะทำให้การผลิตฮอร์โมนแย่ลงตามไปด้วย นอกจากนี้การเสียสมดุลของระบบประสาทอัตโนมัติก็สามารถส่งผลต่อร่างกายด้วยเช่นกัน และทำให้อาจมีอาการปวดศรีษะ หน้ามืด ตัวร้อนเหงื่อออก ร่างกายเย็น และหงุดหงิด อาการดังกล่าวเกิดขึ้นเนื่องจาก Hypothalamus ที่ทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมระบบประสาทอัตโนมัติในสมองทำงานไม่ปกติ หากมีความกังวลแนะนำให้ปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
แล้วสาวๆต้องปฎิบัติตัวอย่างไร เพื่อให้ฮอร์โมนของเราสมดุล
แท้จริงแล้ว การมีฮอร์โมนที่สมดุล ย่อมมาจากการใช้ชีวิตให้สมดุล เพราะการมีระดับฮอร์โมนที่สมดุลในร่างกาย จะสามารถส่งผลทำให้ร่างกายเรามีสุขภาพที่ดีได้ด้วยและการมีสุขภาพร่างกายที่ดี จะส่งผลให้ฮอร์โมนสมดุลซึ่งทั้ง2 อย่างนี้คือเหตุผลซึ่งกันและกัน
- นอนให้เพียงพอและมีคุณภาพ
การนอนหลับอย่างเพียงพอ เป็นปัจจัยพื้นฐานและจำเป็นอย่างยิ่งที่ทำให้ร่างกายมีฮอร์โมนที่สมดุล
- กินให้ดีและกินให้หลากหลาย
อาหารที่เรารับประทานเข้าไปมีผลกระทบต่อสมดุลฮอร์โมนของร่างกายเป็นอย่างมาก ยกตัวอย่างเช่น การดื่มแอลกอฮอล์ มีผลทำให้ growth hormone ในร่างกายลดลง เป็นสาเหตุหลักของความชรา อีกทั้งยังส่งผลให้ระดับน้ำตาล ฟรุกโตสลดลง ทำให้ฮอร์โมนสำคัญในร่างกายลดลงไปด้วย”
- ตื่นตัว เคลื่อนไหวอยู่ตลอด
การออกกำลังกายเพื่อสร้างกล้ามเนื้อนั้น สามารถทำได้เช่นกัน อันที่จริงแล้ว เราควรออกกำลังกายอย่างหลากหลาย เพื่อให้ทุกส่วนของร่างกายได้ใช้ประโยชน์ เช่น การวิ่ง เดิน ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน ยกน้ำหนัก ตีกอล์ฟ หรือ ตีเทนนิส เป็นต้น
- ผ่อนคลายด้วยสมาธิ
ควรหาเวลาในการทำสมาธิ โดยการหายใจเข้า-ออกให้ทั่วท้อง หรือคิดถึงเรื่องบวกที่ทำให้เรารู้สึกมีความสุข สิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องสำคัญที่จะช่วยผ่อนคลายชีวิตการทำงานและความเครียดต่าง ๆ จากการทำงานเป็นเวลานาน หรือแม้กระทั่งการใช้อุปกรณ์สื่อสารต่าง ๆ ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นปัจจัยที่ทำให้ระดับฮอร์โมนในร่างกายลดลงทั้งสิ้น
ทั้งนี้สิ่งที่แนะนำไปเป็นเพียงการปฎิบัติตนเบื้องต้น สำหรับผู้ที่ยังไม่มีปัญหาหรือตัวโรคนะคะ สำหรับสาว ๆ คนไหนที่เริ่มสังเกตุตัวเองและมีอาการใดๆ ที่คาดว่าจะเกี่ยวเนื่องกับเรื่องฮอร์โมน ก็สามารถเข้าพบแพทย์เพื่อตรวจสอบ ได้เช่นกัน ดูแลตัวเอง สังเกตตัวเอง เพื่อตัวเอง ด้วยความห่วงใยจากใจ Herniverse ค่ะ
